„Cud w dolinie Poskoków”, czyli zabawna opowieść o tym, jak kobiety zmieniają świat

Kapralu, wybacz! Kusturico – ty też

„Cud w dolinie Poskoków” Antego Tomicia to chorwacka „Konopielka”. Albo inaczej (mam nadzieję, że autor oraz kapral Mile Skraczić z czwartego batalionu siódmej brygady zmechanizowanej walczący o wolną Chorwację mi wybaczą), wyobraźcie sobie, że rzeczoną „Konopielkę” wyreżyserował Serb urodzony w bośniackim Sarajewie – Emir Kusturica. Przetnę barokową plątaninę porównań krótkim, niemalże ockhamowskim stwierdzeniem: to jazda bez trzymanki po chorwacku. Ważne, zupełnie na poważnie, żeby nauczyć się nie wrzucać mieszkańców tego rejonu Europy do jednego worka. Chorwaci, Serbowie, Bośniacy – to odrębne narody. Stąd prośby o wybaczenie do wymienionych wyżej. Niemniej muzyka każdej z tych nacji jednakowo pobudza do szalonych pląsów. Stąd znaleźli się tu i Serb Kusturica, i bośniacka Dubioza Kolektiv.

Pomkniecie niesieni rytmem (z rękami wszędzie, tylko nie na kierownicy) dzięki doskonałemu tłumaczeniu Doroty Jovanki Cirić. Do tego są jeszcze rysunki Katarzyny Kaczmarek – specjalnie na potrzeby polskiego wydania.

Jesteście gotowi? Otwierajcie książkę, włączajcie czytnik, czy co tam macie, i czytajcie! Tylko uwaga, nie popełnijcie błędu autora tego tekstu. Lektura w przedziale pociągu pierwszej klasy z zagłębionymi w excelowych tabelkach biznesmenami w garniturach może narazić was, po pierwszym parsknięciu, na dziwne spojrzenia. Bo parskać śmiechem będziecie. Co chwilę.

W dolinie Poskoków nic się nie zmieniło od wielu lat, aż tu nagle…

Nie znajdziecie tu melancholii, tej z „Konopielki”, snującej się nad bagnami i podmokłymi łąkami, jest za to bałkański ogień doprawiony szaleństwem dawkowanym nie szczyptami, ale czubatymi łyżkami. Stołowymi. No i jest ciepłe, acz kpiące, spojrzenie na odchodzący świat. On się zmieni, czy jego mieszkańcy będą tego chcieli, czy nie.

Wyobraźcie sobie dolinę, zapomnianą, gdzieś wśród górskich szczytów Dalmacji, położoną kilkadziesiąt minut jazdy od Splitu. Kiedyś w dolinie była wieś, ale ostał się jedynie dom Jozy Poskoka. Żona rzeczonego, Zora, odumarła go rok przed momentem, kiedy wasze oczy padły na pierwszy wers pierwszego rozdziału „Cudu w dolinie Poskoków”. Umarła, nie odezwawszy się do Jozy ni słowem przez… trzydzieści lat. A co mu rzekła przed śmiercią? To już sprawdzicie, czytając.

Poskokowie mają telewizor. Ba, mają nawet prąd. Tyle że ostatni raz płacili za energię jeszcze w zjednoczonej i dawno minionej, słusznie lub nie, Jugosławii. Dlaczego im tego prądu nie odcięto? Wyobraźcie sobie, że jesteście inkasentem, jedziecie wyjaśnić tę sprawę… No dobra, jesteście dwoma inkasentami i jedziecie… W sprawie prądu, bo i po co innego. No i sprawę wyjaśnicie, a jakże. Będzie wam to dane, tyle że najpierw zobaczycie, jak z bliska wyglądają półautomatyczny karabin, pistolet i ręczna wyrzutnia rakiet. Trzech chwackich młodzieńców dokona demonstracji sprzętu. Młodzieńcy to: Kreszimir, Branimir i Domagoj. Poskokowie, bo któżby inny. W dolinie Poskoków oprócz Poskoków nikt inny nie mieszka. Póki co… Kiedy już obejrzycie to, co chłopaki będą chcieli wam pokazać, nadejdzie moment wyjaśniania spraw z niewielkim ciałem, a wielkim (przynajmniej w swoim mniemaniu) duchem Jozą Poskokiem.

Ten z pustymi rękami też was nie przywita. Przypominam – jesteście inkasentami, którzy przyjechali popełnić niegodny czyn: wyegzekwować rachunki niepłacone co najmniej od czasu igrzysk olimpijskich w Sarajewie. Mamy rok, w przybliżeniu, dwa tysiące czwarty. Zostaniecie więc powitani godnie. Wyjaśnicie sprawy ze związanymi rękami, klęcząc pod morwą, a siłę argumentów Jozy wzmacniać będzie krótki karabin maszynowy.

Lawina zmian

Tak się toczy akcja powieści Antego Tomicia. Napisałem „toczy”? Wiruje! Spada jak wielka kula po stromym stoku. Odbija się od dalmackich skał, podskakuje na kamieniach. Taka kula ma to do siebie, że często wywołuje lawinę. Zdarzeń. I ta lawina spadnie do doliny Poskoków, rujnując trzymające się ledwo patriarchalne zwyczaje. Lawina przyniesie nowe. W dolinie pojawią się kobiety. Najpierw jedna, której nawet krzyżem przepędzić się nie da. A potem kolejne, aż wreszcie na torze lawiny znajdzie się sam Joza. „Bujnej szóstce” się nie oprze.

„Cud w dolinie Poskoków” to napisana z dystansem groteska. Ante Tomić wyśmiewa archaiczne obyczaje panujące w zagubionych w górach wioskach. Z drugiej jednak strony, podobnie jak Redliński w „Konopielce”, robi to bez złości, wręcz czule.

Pokazuje, że świat hajduków i przemytników „rżnących, jak leci tureckich poborców podatkowych, austriackich geometrów, jugosłowiańskich żandarmów, policjantów i listonoszy” zginie, ale to, co zostanie zbudowane na jego fundamentach, będzie lepsze. Przecież są na tym świecie dziewczyny, które w ekstazę może wprawić dotyk granatnika RPG 29 „Vampir”. Jeśli są takie dziewczyny, to wszystko musi skończyć się dobrze. Nawet inkasenta z wrażej „Elektrodystrybucji” (trudne słowo) można przytulić. Mało tego, można go wziąć za rękę, a kto wie, może nawet pokochać. I zajmie ów inkasent poczesne miejsce w spragnionym uczucia męskim sercu.

Kiedy lawina leci w dół, nie ma zmiłuj. Świat trzęsie się w posadach, żyrandole kiwają się jak wspomniana wcześniej bujna szóstka. Nic to, z czasem ustabilizuje się na nowych torach (bryła świata, co do szóstki – tego autor nie wyjaśnia) i wszyscy będą żyli długo i szczęśliwie. Gdzie? W górach Dalmacji, niedaleko Splitu, w dolinie Poskoków.

O autorze

Ante Tomić (ur. w 1970 r. w Splicie) − chorwacki pisarz, gawędziarz, dziennikarz, komik i scenarzysta. Pracuje dla dziennika „Jutarnji list” i pisze cotygodniowe felietony w cyklu Vlaška posla dla „Slobodnej Dalmaciji”. Zdobył nagrodę Chorwackiego Stowarzyszenia Dziennikarzy za najlepszy reportaż (1996) i felieton (2005). Po kilku latach pracy dziennikarskiej poświęcił się wyłącznie satyrze przekazywanej za pomocą różnych mediów i form artystycznych. Pierwszy zbiór opowiadań Zaboravio sam gdje sam parkirao objavljuje (Zapomniałem, gdzie zaparkowałem) opublikował w 1997 r., a debiutancką powieść Što je muškarac bez brkova (Kim jest mężczyzna bez wąsów) w 2000 r. Dwa lata później jej adaptacja wystawiana w Chorwackim Teatrze Narodowym w Zagrzebiu został uznana za najlepszą sztukę roku.

---

Chcesz kupić tę książę w cenie, którą sam/-a wybierzesz? Ustaw dla niej alert LC.

Książka jest już w sprzedaży online. 

Artykuł sponsorowany, który powstał przy współpracy z wydawnictwem